Баланың ұйқысына әртүрлі факторлар әсер етеді, оның ішінде жасы, физикалық белсенділігі, бөлмедегі микроклимат және тамақтануы. Көп жағдайда ата-аналар аталған факторлардың сапасын жақсарта алады, бірақ медициналық көмекке жүгінуге тура келетін жағдайлар да болуы мүмкін.

Бала ұйқысының ерекшеліктері

Баланың түнгі ұйқысының жеткілікті болуын қадағалау керек. Шамамен бір жылдан бастап оның ұзақтығы кем дегенде 6 сағатты құрауы керек. Жаңа туылған нәрестелер тәулік бойы ұйықтайды. Өскен сайын демалу қажеттілігі төмендейді: 1-2 жылда 11-14 сағатқа дейін және 3-6 жылда 9-11 сағатқа дейін.

Көптеген сарапшылар өмірдің 4-ші жылына дейін балаларды күндіз үйықтатуды ұсынады, бірақ мұндай үзілістерге деген қажеттілік бәріне бірдей бола бермейді. Мысалы, балабақшада оқушылардың тек бір бөлігі ғана төсекке барып, бірден ұйықтап кетеді. Балаңызға түскі астан кейін демалуға мүмкіндік беріңіз, бірақ оны ешқашан ұйықтауға мәжбүрлемеңіз.

Балалар, ересектер сияқты, торғайлар немесе үкі бола алады, сондықтан күн тәртібін жасау кезінде осыны ескеру керек. Алайда, егер бала балабақшаға барса, оны ескере алмаймыз.

Нашар ұйқының себептері мен салдары

Бала жақсы ұйықтамаса және үнемі ұйқысы қанбаса, әлде сіз ұзақ уақыт бойы түскі астан кейінгі демалысты азайтуға немесе алып тастауға тырыссаңыз, міндетті түрде дәрігерге жүгіңініз. Жаңа туылған нәрестелерде ұйқы бұзылулары көбінесе тыныс алудың қауіпті үзілісі-апноэмен байланысты болады.

Ұйқы қанбауының теріс салдарының арасында:

• баланың дамуының бұзылуы;
• артық салмақтың пайда болуы;
• иммунитеттің әлсіреуі;
• зейінмен бақылаудың төмендеуі;
• ашушандық, қыңырлық.

Ұйқының жеткіліксіз болуынан кішкентай қыздар мен ұлдар тез шаршайды, көбірек ауырады, өзге құрдастарымен ара қатынас құруы қиынырақ, бұл арада ата-аналарға да қиын болуы мүмкін.

Балаға дұрыс ұйқыны қалай қамтамасыз ету керек?

Балалардың бөлмесінде қолайлы атмосфера құру дұрыс ұйқыны қалыптастырудың жалпы ережелеріне жатады. Төсек ең маңызды рөл атқарады. Төсеніш, жастық және көрпені сатып алғанда олардың ыңғайлы, сапалы материалдардан жасалуын қадағалаңыз. Ұйықтайтын орында жануарлар мен ертегілер, мультфильмдердің кейіпкерлерімен әсемделген әдемі төсек орын балаға тартымды болады. Ересек балаға төсек жинағын сізбен бірге таңдауға мүмкіндік беріңіз. Сонда оған ұйықтап кету оңай және жағымды болады.

Төсек орын жинағын, жастықты, төсеніш және көрпені сатып алғанда, құрамына назар аударыңыз. Маталар мен толтырғыштардың құрамында зиянды заттар болмауы керек. Аллергиямен ауыратындар үшін қорғаныс орамдары — энкасингтерді (ағылш. encasings) қолдану ұсынылады. Олар мүмкін аллергендерді өз ішінде сақтап, ауаға таралуға жол бермейді.

Интерьердегі өзге заттар

Сондай-ақ, еденнің, кілемнің, жиһаздың құрамындағы зиянды заттардың болу мүмкіндігін тексеріңіз. Қажет болса, қауіпті заттарды алып тастаңыз. Синтетикалық маталарға, лакталған жиһаздарға, пластикалық керек-жарақтарға ерекше назар аударыңыз. Егер сіз ол заттарды балалар бөлмесінен алып тастап, табиғи материалдармен алмастырсаңыз, онда бөлмедегі ауа таза болады, ал баланың ұйқысы жақсы болады.

Түнде жатын бөлмесіндегі қолайлы температура 18-ден 20 градусқа дейін. Қыста бөлмені қатты қыздырмаңыз, өйткені терлеудің жоғарылауы ыңғайсыздық сезімін тудырады және ұйқының қалыпты болуына жол бермейді. Жазда салқын ауа беру үшін терезені ашқан пайдалы. Ауаны тұрақты тазартып желдету сау ұйқының болуына ықпал етеді: тыныс алу оңай болады, дене жеткілікті мөлшерде оттегін алады. Сонымен қатар, артық ылғал жоғалады, көгерудің пайда болу қаупі азаяды.

Жарықтандыру

Балалардың ұйықтап кетуіне жиі тым жарқын жарық жол бермейді, ол тыныштандыратын гормон мелатонинді өндіруге кедергі келтіреді. Күңгірт, жылы жарық шығаратын шамды қолданған дұрыс. Кішкентай түнгі жарық қараңғылық қорқынышын жеңуге көмектеседі.

Компьютерді, планшетті немесе смартфонды ұйқыға кетерден кем дегенде бір сағат бұрын өшіріңіз. Олардың жарығы мен импульстары белсенділікті сақтайды және ұйықтап қалуды бірнеше сағатқа баяулатады. Баланың электрондық ойындарға шамадан тыс құмарлығы да өте зиянды. Электронды құралдарды қолданудың шекті рұқсат етілген уақыты-күніне 1 сағат. Баламен таза ауада көбірек серуендеуге тырысыңыз. Бұл ұйқының сапасын едәуір жақсартуға көмектеседі.

Тамақтану

Баланың өзін физикалық және психикалық тұрғыдан қалыпты  сезінуіне дұрыс тамақтану өте маңызды. Соңғы тамақтанғаннан бастап ұйқыға дейін 2-3 сағат өту керек. Витамин тапшылығы да демалу сапасына нашар әсер етеді. Мәселені тез шешуге Йодомарин сияқты арнайы кешендер көмектеседі. Олардың құрамында денені толық қалпына келтіру және сапалы түнгі ұйқы үшін қажетті дәрумендер, макро - және микроэлементтер бар.

Рәсімдер

Балақайдың ұйықтап кетуін жеңілдету үшін, қажетті көңіл-күйге келтіру үшін, күн сайын орындауға арналған қысқа рәсімдер ойлап табыңыз. Балаңызды жуыңыз, пижама немесе түнгі көйлек кигізіңіз. Босансуға және тез ұйықтауға ықпал етеді:

• нәзік құшақтау мен сүю,
• ертегілер оқу,
• тыныш музыка ойнату,
• бесік жырларын айту.

Ұйқыны жақсартудың әмбебап рецептісі жоқ, бірақ көп жағдайда күндіз құрдастарымен ойнау кезінде көп күш жұмсайтын балалар өздерінің қорқыныштары мен проблемалары туралы айтады, әдетте жақсы ұйықтайды, түнде нашар түстерді аз көреді. Бұл арада ұйқыны жаза ретінде пайдалану - жаман әдіс. Қыздар мен ұлдар үшін түнгі демалысты басынан бастап жағымды нәрсе ретінде қабылдау маңызды.

Баланың ұйқысын жақсарту оңай. Күнделікті рәсімді сақтау, дәрумендер қабылдау, бөлмедегі жағымды атмосфера, таза ауада серуендеу және ойнау көмектеседі. Егер ұйқы мәселелері ұзаққа созылса, себебін білу үшін дәрігермен кеңесуді ұмытпаңыз.