Баладағы іш қату – жиі кездесетін ішек қызметінің бұзылыстарының бірі. Ол тек нәрестелерді ғана емес, сонымен бірге мектеп жасындағы балаларды да мазалауы мүмкін. Ата-аналар, іш қатуы – бұл іштегі ыңғайсыздық, ауыру және ауырлық сезімі болғандықтан, өз балаларының әрбір дәретханаға баруын мұқият қадағалау керек. Аталған жайттардың себебі ретінде ішек жолы арқылы нәжіс массасының баяу қозғалысы болып табылады. Іш қатуды қалай емдеу керектігін және бұл жағдайдың профилактикасы қандай екені – келесі мақалада айтылады.

Іш қату деген не?

Нәжістің сипаты мен жиілігі толықтай баланың рационына - тағам қаншалықты пайдалы өсімдіктік жасұныққа бай екендігіне, баланың қабылдаған сұйықтық мөлшеріне байланысты екені түсінікті. Сипаты баланың жасына да байланысты болады. Жасқа байланысты нәжістің жиілігі мен сипаты төмендегі кестеде көрсетілген:

Егер балаңыздағы қиындықтар кестеде көрсетілген көрсеткіштермен сәйкес келмесе- баладағы іш қату туралы ойлауға болады. Бұдан бөлек, нәжісі сирек болса, онда балаларда іш қатудың басқа да клиникалық белгілері анықталады.

Іш қатудың клиникалық белгілері

Алғашқы және ең басты белгісі – бала «үлкен дәретке» сирек бара бастайды. Әрбір дәретханаға баруы қиналып күшенумен және ауырсынумен болады – үлкен жастағы балалар ішінің ауырып және түйнеуіне шағымдануы мүмкін, бір жасқа дейінгі балаларда іш қатуы үздіксіз және қатты жылауын, мазасыздықты шақырады. Іш қатудағы ауыру сезімі кез-келген жаста қиындықпен өтеді.

Баладағы іш қатуды нәжістің сипатына қарап бағалау арқылы түсінуге болады – ол қалыпты және бөлшектеніп бөлініп тұрады, нәжіс элементтері құрғақ және тығыз болады – бұндай қасиетіне қарап нәжісті медициналық терминологияда «құмалақ»деп атайды. Ауыр дәреттен кейін де балада, ол әлі толық шығармағандай сезім – іштің кебуі мен ауырлық сезімі болады.

Егер бұл белгілер мерзімді түрде туындайтын болса – онда бұл педиатрға қаралуды көрсетеді, ал егер бұндай белгілер 3 айдан аса уақыт туындаса – онда бұл баладағы іш қату созылмалы түрге ауысып кеткен.  

Балалардағы іш қатудың туындау себептері

Осы жағдайдың дамуының себептері, келесі топтарда көрсетілген:

• Органикалық іш қату  – туа пайда болған асқазан-ішек жолындағы аномалиялармен байланысты. Жүре пайда болған аномалияларға ішектің жүйке қызметінің бұзылысы, жуан ішектің сигма тәрізді бөлімінің ұзаруы жатады. Балалардағы іш қатудың жүре пайда болған  себептеріне операциядан кейінгі спайкалар, сонымен бірге полиптер мен ісіктер де жатады.
• Функционалдық іш қату  – баланың рационында нәруыздар мен майлар көп, ал су мен жасұнық аз болатын, дұрыс емес мәзірмен байланысты. Лимонад және шырындар емес, судың өзі – бала ағзасындағы жеткіліксіз сұйықтықтың орнын толтырады. Ұзақ уақыт антибиотиктермен емдеу, яғни ол дәрілік препараттар ішектегі пайдалы бактериялардың мөлшерін төмендететін болғандықтан, баланың іш қатуына әкелуі мүмкін. Баладағы іш қатудың сирек себептерінің бірі глисттік инвазиялар болады. Тағамдық аллергия кезінде өндірілетін гистамин, ішек қабырғаларына жағымсыз әсер етеді және баладағы іш қатудың себебі болуы мүмкін. Ас қорыту ферменттерінің жеткіліксіздігі, рахит, анемия, жүйке жүйесі қызметінің бұзылысы және қалқанша безінің гипофункциясы- іш қатудың жиі себептері болып табылады. Ата-аналар балаға күтім жасағанда клизмаларды және кейбір дәрілік препараттарды (іш өткізетін дәрілерді, ферменттерді, пробиотиктерді) қолдану арқылы іш қатуға әкелетін қателіктерді жібереді;
• Психологиялық іш қату  – жиі түбекке , бала-бақшаға үйрену кезеңінде туындайды. Жаңа жерден ұялғаннан және қорыққаннан  дәретті ұстағысы келгендіктен – ішектің соңғы бөлігінде, балада ауырсыну сезімін шақыратын, ал кейде жарақаттайтын тығыз массаға айналған нәжіс жиналып қалады;
• Өтпелі іш қату – «бір мезеттік». Яғни балада бір кездері ғана туындаған іш қату. Бұндай перистальтиканың бұзылысының себебі дене температурасының көтерілуі болуы мүмкін немесе күннің астында жүрсе немесе нәжісті қатыру қасиеттеріне ие өнімді немесе тағамды жегеннен болады. Бұндай іш қату әлеуметтік емді қажет етпейді – жәй ғана балаға көбірек сұйықтық беріп, ем-дәмді қалыпқа келтіру жеткілікті болып табылады.

Балалар үшін іш қату несімен қауіпті?

Мезгілді түрде туындайтын іш қатудың өзі, тек баланың толық қалыптаспаған ішегіне ғана емес, соған қоса барлық ағзаға жағымсыз әсер етеді. Егер бұл жағдайға көз жұма қарап, ол созылмалы кезеңіне ауысып кетсе, онда балада келесі жағдайлар туындауы мүмкін:

1. Анемиялар, иммунитет қызметінің бұзылысы – бұл жағдайлар тамақтың дұрыс емес қорытылуынан туындайды, яғни барлық қоректік заттар мен микроэлементтер бала ағзасында сіңірілмейді;
2. Улану  – ыдыраған өнімдер қан арналарына түсуінен туындап, ағзаны улайды;
3. Ағзаның кедергі күшінің төмендеуі;
4. Ішек қабырғалары нәжіс массасының қысымынан созылады – бұл газ түзілуінің артуына, әртүрлі сипаттағы іштегі ауырудың дамуына,  ішектің шырышты қабығының қабыну үрдістеріне әкеледі;
5. Ішектегі қан айналымның бұзылысы;
6. Тік ішектің шырышты қабығының жарылуы, ауырсынумен болатын қан кетуден кейін, әрбір дәретханаға баруы, бала үшін– стресс болып табылады.

Баладағы іш қатуды қалай емдейді?

Баладағы іш қатуды емдеуден бұрын, ең алдымен – педиатрға бару қажет. Бұл, балалар дәрігері барлық анализдерді қарап, сіздің жағдайыңызда қандай емдеу сызбасын тағайындау үшін қажет болады.

Егер дәрігер балада туындаған іш қатудың себебі болуы мүмкін, жедел немесе созылмалы патологияларға күдіктенсе, онда оны ары қарай қаралуға тар мамандықтарға – неврологқа, хирургқа, гастроэнтерологқа, эндокринологқа, инфекционистқа жібереді.

Толықтай ем негізінен дефекацияны қалыпқа келтіруге бағытталған – яғни, баланың дәреті қалыпты консистенцияда  болуы үшін және үлкен дәреттің мөлшері баланың қалыпты жасына сәйкес келуі керек.

Баладағы іш қатуды жою бойынша шаралар:

• Терапевттік емдәм – баланың мәзірінен қамырды және ұн өнімдерін, күрішпен және макарондармен жасалған тағамдарды, сүтті, бананды, алманы, орамжапырақты, бұршақ тұқымдастарды, қызанақты, какао қосылған өнімдерді, кисельді алып тастау қажет. Рационға жемістерді, көкеністерді және дәнді-дақылдарды қосу қажет. Балаға жиірек су ішкізу қажет. Мәзірде айран, ұйыған сүт, йогурт болуы керек. Егер іш қату нәрестеде болса, онда бұл емдәмді анасы ұстауы қажет;
• Күн режимі  – тамақ ішуге және дәретханаға баруға бірдей уақыт қою керек, қозғалысты ойындарды және гимнастиканы орындауды көбірек енгізуді ұсынады;

• Іш қату ұстамасын тазарту клизмалары жеңілдетеді, нәрестелерде іш қатуды емдеу глицеринді майшамдарды қолдану арқылы жасалынады;

• Іш қатуда, ішке шеңбер қозғалысымен массаж жасау жағымды әсер етеді;
• Баланың дәретханаға баруы үшін максималды ыңғайлы жағдай жасау керек, оған жақында бұл процесстердің ауырсынусыз болатынын түсіндіру керек, баланың дәретханадағы қалпын таңдауға көмектесу керек;
• Іш қату кезінде үш жасқа дейінгі балаларға  ішуге болатын емдік өнім – Дюфолак шәрбәті;
• Спазмдарда және қатты ауырсынуда прокинетиктерді (Домперидон), спазмолитиктерді (Папаверин, Но-Шпа) тағайындайды;
• Өт айдайтын өнімдер  – Хофитол – өттің түзілуін күшейтеді, сондықтан тағам оңай сіңіріледі;
• Бифидобактериялар – Хилак, Линекс, Энтерожермин, Бифиумбактерин;
• Халықтық өнімдер – бидай кебегі, теңіз орамжапырағы, сеннаның жапырақтары, итмұрын, кептірілген жемістер.

Профилактика

Нәрестелердегі іш қатудың алдын алу – яғни, ешбір қоспасыз және ерте қосымша тамақты енгізбей, ана сүтімен ұзағырақ қоректендіру. Қосымша тамақ енгізілген болса, баланың жеткілікті ішуі қажет. Еңбек және демалыс режимін құру маңызды болып табылады.

Балалардағы іш қатудың алдын алуда табиғи өнім – Доромарин бар. Ресейдің қалпын келтіру медицинлық ғылыми орталығымен ішуге ұсынылған.

Іш қатудан бөлек, оны қыжылда, гастритте, асқазанның ойық жарасында ұсынады. Сонымен бірге Доромариннің геморройдегі тиімділігі де дәлелденген. Оның көмегі асқазан-ішек жолы аурулар кезінде ауырсынуды басуға және ішектің шырышты қабығын қалпына келтіруге негізделген. Құрамындағы фукоиданның арқасында балалардағы және ересектердегі  дисбактериоздың дамуының алдын алудағы пайдалы энтеробактериялардың күшін реттейді.  Бұл зат асқазанның ойық жарасының дамуын тудыратын бактериялардың өсуін алдын алады. Доромарин өнімінің құрамындағы натрий альгинаты қабыну процессінде және қан кетудің алдын алуда ықпал етеді.

Балаларға арналған Доромарин табиғи емдік-профилактикалық өнімін тұрақты түрде ішу кезінде АІЖ ауруларында – тәбеттің төмендеуі, қыжыл, кекіру, тәбеттің болмауы, іштің ауыруы, дәреттің кешеуілдеуі, іштегі ауырлық сезімі сияқты белгілерде жағымды өзгерісі анықталады.

Бала ағзасына Доромарин препаратының басқа да әсерлері 

Балаларға арналған бұл дәрумендер кешені толықтай табиғи шикізаттан – ғылыми  «Ангустат ламинариясы» деп аталатын, қоңыр балдырдан өндіріледі. Олардың Отаны – Қиыр Шығыс.

Білуге қызықты! Балдырдың бұл түрінің пайдалы қасиеттерінің ашылуы ең алғаш Жапонияда жасалған. Окинавада - ісік ауруларының көрсеткіші барынша төмен болып шыққан. Жергілікті тұрғындардың ісік ауруларынан қорғаныштығының құпиясы балдырды дайындау ерекшелігінде жатқандығын зерттеушілер анықтаған, яғни олардың, басқа аймақтардан ерекшелігі- о.Окинава оларды дайындамай, шикідей, барлық құнды элементтері мен дәрумендерін сақтай отырып жейтіндігінде болған.

Айтылған полисахаридтерден бөлек, балаларға арналған дәрумендер кешені Доромариннің құрамына кіреді:

• Селен, йод, темір, мырыш – толық шамамен 40 микроэлементтер;
•  А, B1, B2, В3, В6, С, D, E, K - дәрумендері;
• Трепанг сығындысы;
• Теңіз кальцийі;
• Жеміс шырыны.

Пікірлер

Бұл препаратқа аналардың пікірі – тек жағымды. Олар Доромариннің іш қатуға тез әсер ететіндігін айтады – ішкеннен кейін бала екінші тәулігінде-ақ дәретханаға барады. Оны балаларға гастрит, ДЦП, жүрек ақауы және т.б. сияқты – ілеспелі патологияларда қабылдауға болады.  Сондай-ақ аналар, балалардың дәруменнің дәмінің сапасын бағалап, ешқашан ішуден бас тартпағандықтарын бақылаған.